Morning Star - officële vlag van West Papua

 

Welkom
Verantwoording
Fotogalerij
Handige Links
Reageer
Gastenboek
De Judas-kus
NieuwGuinea in media
Prikbord
Bezoekersbijdragen



 



Vliegen in het stenen tijdperk:
De Dakota's van de Kroonduif

De foto's waren van een dermate slechte kwaliteit dat ik die niet gereproduceerd heb.
Zie daarvoor de pdf.

naar vorige pagina

pagina's 123 tot en met 125 uit het in 1985 verschenen boek "Dakota, DC-3/C-47 onder Nederlandse vlag" van Theo Wesseling

De JZ-PDC met op de romp het opschrift Kroonduif en op het kielvlak en richtingsroer de KLM beschildering.

De JZ-PDC met op de romp het opschrift Kroonduif en op het kielvlak en richtingsroer de KLM beschildering.

Bij de overdracht in december 1949 van het Nederlands bestuur over Nederlands-lndië aan Indonesië, nam de nieuwe Indonesische luchtvaartmaatschappij Garuda Indonesian Airways lid luchtvervoer over van het Interinsulair Bedrijf van de KLM.
De inkt van de ondertekening van de overdracht was nog nauwelijks opgedroogd toen Garuda begin 1950 besloot de dienst op Nederlands Nieuw-Guinea, dat buiten de overdracht was gebleven, op te heffen.
Verstoten van enige geregelde luchtverbinding besloot het gouvernement van Nieuw-Guinea kort daarna een Dakota te charteren van de KLM om de leemte in de verbindingen op te heffen.
Het toestel, de PH-TCB onder commando van gezagvoerder D. Warnink, vertrok op 8 augustus 1950 van Schiphol en arriveerde een week later, na een vlucht van bijna 20.000 km op het eiland Biak in de Geelvinkbaai.
Biak, het grootste van de Schouteneilanden, is een koraaleiland met hier en daar een kokospalm of pisangboom en is verder bedekt met dicht struikgewas.
Tijdens de tweede Wereldoorlog was het een belangrijke Japanse basis. Na de verovering door de Amerikanen legden deze er, naast 36 openlucht bioscopen, vele militaire kampen aan, evenals drie vliegvelden. Alle drie velden hadden een enkele startbaan, ongeveer in elkaars verlengde: Mokmer, Boeroekoe en Sorido. De Boeroekoestrip werd in gebruik genomen door de MLD en was tevens de thuisbasis van de PH-TCB, terwijl de marine op de strip bij Sorido haar kampement vestigde.
Mokmer werd korte tijd later in gebruik genomen als burgervliegveld. Het was toen niet meer dan een hobbelige, verwaarloosde oorlogsstrip met een ruw oppervlak door de zeer eenvoudige manier van aanleggen: de keiharde koraalbodem was zo goed mogelijk afgeschraapt, terwijl diepe kuilen met koraal werden opgevuld en dichtgewalst.
Tegen 1960 was Mokmer echter sterk gemoderniseerd en was de startbaan verlengd lot 3570 m, waardoor ook de DC-8'en van de KLM er konden landen.
Vanaf Biak vervoerde de PH-TCB passagiers en post naar Hollandia, hel bestuurscentrum aan de noordkust, naar Merauke aan de zuidkust en naar Sorong. Eens per twee weken werd gevlogen naar Darwin in Australië en naar Singapore voor aansluiting op de KLM-vluchten naar Nederland. Waar het toestel niet kon landen werd de post uit het vliegtuig gedropt. Nadat de KLM op 7 december 1951 de lijndienst Anisterdam-Sydney (via Biak) had geopend, werd er in 1952 na uitvoerig overleg een nieuwe overeenkomst gesloten tussen het gouvernement en de KLM met betrekking tot de
exploitatie van het binnenlandse luchtnet op Nieuw-Guinea. Voor de openlegging en verdere ontwikkeling van dit rijksdeel waren goede verbindingen van groot belang en in verband met het woeste terrein - wegen waren er nauwelijks, trein en bus helemaal niet - was men hiervoor in de eerste plaats aangewezen op luchttransport. Een van de gevolgen van de nieuwe overeenkomst was dat er een tweede KLM-Dakota op Biak werd gestationeerd, de PH-TCY.
Met de twee Dakota's opende de KLM op 1 september 1952 de volgende luchtlijnen:

Biak-Hollandia         3 x per week
Biak-Sorong            2 x per week
Biak Merauke          2 x per week
Biak-Noemfoer        1 x per 2 weken

De beide Dakota's kregen in 1954 de registraties PH-DAB (ex PH-TCB) en PH-DAC (ex PH-TCY).
Naast hel droppen van post en kleding werden er ook regelmatig voedseldroppings uitgevoerd op veraf gelegen plaatsen ten behoeve van de missie en zending en de bestuursambtenaren. Deze vluchten werden met lage snelheid op ongeveer 30 m hoogte gevlogen, want anders spatten de jute zakken rnet rijst en dergelijke, die zonder parachutes over boord werden gegooid, uit elkaar. Per keer voerden de Dakota's zo'n 3 ton goederen aan en er waren dan ook meerdere runs nodig om alles te kunnen lossen. Dit soort vluchten waren normale routine op Nieuw-Guinea en zouden dat tot 1963 blijven. Tijdens zo'n vlucht schoot een keer de achterste vrachtdeur van de PH-DAC uit de scharnieren, boorde zich in het stabilo en bleef daar muurvast zitten. Het was aan de kundigheid van de piloot* te danken dat het toestel in de lucht bleef en in staat was veilig terug te keren naar Biak.
* de piloot was captain Nic van der Stroom

De oprichting van de Kroonduif
Om verbindingen te kunnen onderhouden met plaatsen waar de Dakota's niet konden komen, schafte het gouvernement eind 1954 twee de Havilland Canada Beavers aan, die werden geregistreerd als JZ-PAA en -PAB. JZ- waren de kort daarvoor toegekende nationalileitsletters van Nederlands Nieuw-Guinea. De Beavers werden ondergebracht bij de op 1 november 1954 door de KLM en de Nederlandse regering opgerichte Nederlands Nieuw-Guinea Luchtvaart Maatschappij, waarvan gezagvoerder Carl Mattern werd benoemd tot bedrijfsleider; tevens fungeerde hij als chefvlieger. Op 14 juli 1955 trok de overheid zich terug en werd de NNGLM een 100% dochteronderneming van de KLM, die opereerde onder de naam „Kroonduif".

 


 

De twee Beavers voldeden uitstekend in het ruige landschap, zodat er in september 1956 nog eens twee werden aangeschaft: de JZ-PAC en -PAD. Ze werden in 1957 aangevuld met drie Scottish Aviation Twin Pioneers (JZ-PPX t/m -PPZ), die waren aangekocht vanwege hun uitstekende korte start-en landingscapaciteiten.
Op 1 januari van dat jaar had de Kroonduif met het gouvernement een nieuwe overeenkomst gesloten met een looptijd van vijf jaar. Daarbij verplichtte de Kroonduif zich zorg te dragen voor de instandhouding en uitbouw van het luchtverkeer op Nieuw-Guinea, terwijl het gouvernement als tegenprestatie een lonende exploitatie daarvan garandeerde. Buiten de al genoemde vliegtuigen kreeg de Kroonduif ook nog de beschikking over drie Dakota's: de reeds op Nieuw-Guinea vliegende PM-DAB en -DAC, die inmiddels waren geregistreerd als JZ-PDB en -PDC, en de uit Nederland afkomstige PH-DAA die werd omgedoopt tot JZ-PDA. In 1957 had de Kroonduif echter haar eerste doden te betreuren door het kort na elkaar verongelukken van de Twin Pioneer JZ-PPX en de Beaver JZ-PAB. Minder schokkende vlootwijzigingen in deze periode waren het terugkeren naar de KLM van de Dakota's JZ-PDA en -PDB, die echter vrijwel gelijktijdig werden vervangen door twee andere KLM-Dakota's, geregistreerd als JZ-PDD en -PDE (ex PH-DAM en -DAZ).
Op 1 januari 1958 bestond de Kroonduif-vloot dus uit:
3 Beavers         (JZ-PAA, -PAC en -PAD)
3 Dakota's        (JZ-PDC, -PDD en -PDE)
2 Twin Pioneers (JZ-PPY en -PPZ)
De komende vier jaar zou de maatschappij het daar mee moeten doen.

Vliegen op Nieuw Guinea
De Kroonduif heeft het altijd vreselijk druk gehad op Nieuw Guinea. Naast de lijndiensten werden er talloze charters gevlogen naar de meest onmogelijke plaatsen met de grootst mogelijke verscheidenheid aan vracht, gestouwd tussen en rond de meest vreemdsoortige passagiers. Tegen het eind van de jaren vijftig onderhielden de Dakota's vanuit Biak lijndiensten naar Manokwari, Ransiki, Sorong, Kebar, Kaimana, Noemfoer, Hollandia, Merauke en Tanah Merah. KLM-Aerocarto leende er één voor een periode van vijf maanden voor een grote luchtkarterings-opdracht. Als een Dakota van Hollandia naar Merauke moest vliegen, kon de piloot twee routes volgen, afhankelijk van de bewolking: rechtstreeks, dus dwars over de hoge, met sneeuw bedekte bergen of laag tussen de bergen door laveren. Bij lichte of geen bewolking werd niet al te hoog tussen de bergtoppen gevlogen. Bij zware bewolking probeerde men daar boven te gaan vliegen op zo'n 3000 m of hoger.
In dat geval moesten de vliegers hun zuurstofmasker op; de passagiers hadden dan pech gehad. Met is een keer voorgekomen dat een hartpatiënt het benauwd kreeg, maar gelukkig bleef het daarbij. Er waren overigens geen stewardessen aan boord; regelmatig kwam één van de vliegers even een kijkje in de cabine nemen en bood dan de passagiers tevens een verfrissing aan. Na een proefvlucht op 18 juni 1959 opende de Kroonduif op 2 juli daaropvolgend haar eerste en enige internationale luchtlijn: gezagvoerder en tevens de nieuwe chef vliegdienst Leen van Rijswijk vertrok met de Dakota JZ-PDC van Hollandia naar Lae in Australisch Nieuw Guinea en keerde de volgende dag weer terug.
De dienst werd iedere week gevlogen, de ene door de Kroonduif, de andere week door Quantas en later door Trans Australian Airlines, die in 1961 het luchtvervoer in Australisch Nieuw-Guinea van Quantas overnam. Dit was tevens de enige Kroonduiflijn waarop wel een stewardess meeging.
Vanwege de enorme drukte werden zowel het personeelsbestand als de vloot in 1961 belangrijk uitgebreid. Het aantal personeelsleden steeg van 25 in 1955 tot ruim

200. In juli van dat jaar landde een nieuw bestelde Twin Pioneer, de JZ-PPW, op Mokmer, terwijl de maand daarvoor ook al een nieuwe Beaver was gearriveerd (JZ-PAE). Als laatste werd in december de KLM Dakota PH-DAT aan de vloot toegevoegd als JZ-PDF.
Om een indruk te geven van die grote drukte volgen hier de lijndiensten die in 1961 alleen al door de Dakota's werden onderhouden:

Biak-Hollandia:                           5 x per week
Biak-Manokwari:                         5 x per week
Manokwari-Kebar:                       2 x per week
Manokwari-Ransiki-Kaimana:       1 x per week
Manokwari-Sorong:                     3 x per week
Biak-Hollandia-Merauke-Tanah Merah: 3 x per twee weken
Hollandia-Wamena:                     4 x per week
Hollandia-Genjem:                      2 x per week

Het einde van de Kroonduif
Sinds de onafhankelijkheid van Indonesië voerde president Soekarno een steeds harder wordende confrontatiepolitiek ten opzichte van Nederland over "ons laatste bolwerk in de Oost". Soekarno's politiek ging steeds meer de vorm aannemen van een openlijke oorlog en de Nederlandse militaire macht op Nieuw Guinea werd sterk uitgebreid. Omdat de Mariner-vliegboten van de MLD achter elkaar verongelukten werd een beroep gedaan op de Dakota's van de Kroonduif om verkennings-vluchten te maken. Nadat de MLD vier Dakota's had overgenomen van de KLu werden deze verkenningsvluchten beëindigd.
Inmiddels waren de Verenigde Naties zich gaan bemoeien met de Nieuw-Guinea-kwestie en kwam er uiteindelijk een politieke oplossing uit de bus in plaats van een oorlogszuchtige. Deze kwam er op neer dat Nederland Nieuw-Guinea moest overdragen aan Indonesië.
De overdracht werd effectief op 1 januari 1963, maar vond officieel op 1 mei plaats. Een van de gevolgen van de overdracht was dat de Kroonduif op 1 januari 1963 al haar diensten staakte. Op één Dakota na, die terug ging naar de KLM, werd de maatschappij overgenomen door Garuda Indonesian Airways. Nagenoeg tegelijkertijd was Garuda echter druk doende haar internationale routenet sterk uit te breiden met geplande routes naar Kanton in China en naar Amsterdam, waarvoor juist een aantal Convair Coronado's waren aangeschaft. Garuda voelde de voormalige Kroonduifroutes op het tot Irian Jaya omgedoopte Nieuw-Guinea dan ook als een onnodige belasting en deze lijnen werden een jaar later, in januari 1964, overgedragen aan de luchtvaartmaatschappij Merpati Nusantara, tezamen met het nog resterende deel van de voormalige Kroonduif-vloot.

De Dakota's van de Kroonduif
JZ-PDA (11855) Was PH-DAA (KLM), PH-TBI (KLM), 42-92093
19.1.56-19.7.57 Werd weer PH-DAA (KLM)

JZ-PDB (19510) Was PH-DAB (KLM), PH-TCB (KLM), NL-209, 43-15044
19.1.56-23.9.57 Werd weer PH-DAB (KLM, Martinair). Later U-601, PK-RDA

JZ-PDC (9410) Was PH-DAC (KLM), PH-TCY (KLM), FD864, 42-23548
19.1.56-20.03.63 Werd weer PH-DAC :KLM, Schreiner) - Later OO-VDF, N6907

JZ-PDD (19549) Was PH-DAM (KLM), PH-TBM (KLM), 43-15083 .
28.8.57-9.2.63, Werd PK-GDN Garuda, PK-NDD Merpati Nusantara Bestaat nog

JZ-PDE (13377) Was PH-DAZ (KLM), PH-TDZ (KLM), KG618, 42-93463
2.10.57-9.2.63 Werd PK-GDO Garuda, PK-NDE Merpati Nusantara Gesloopt Djakarta 1970

JZ-PDF (13334) Was PH-DAT (KLM), PH-TCT (KLM), KG603, 42-93424
23.11.61-9.2.63 Werd PK-GDP Garuda, PK-NDF- Merpati Nusantara Bestaat nog

Kroonduif BeaverKroonduif Beaver
Kroonduif BeaverKroonduif Beaver
naar vorige pagina


Webmaster: Chris P. van der Klauw