Het Gele Paspoort

Van: Freek Pieroelie
Date: 8 september 2009

Dit is leuk lui, een dergelijk documentje waar ik neks van wist. Het Gele Paspoort wordt die genoemd, vanzelfsprekend geel toh, en was een soort reisvisum. Ik kreeg die te zien van Ben Sigarlaki een Indo man uit Manokwari.
Mogelijk waren er nog anderen uit het voormalige NNG die bij aankomst in Nederland dit Geel Paspoort bij zich moesten hebben dat slechts 1 jaar geldig was en vergezeld moest zijn van een vertrekvisum. Het gele paspoort diende slechts als document voor de reis van NNG naar Nederland.
NNG ingezetenen die NNG wilden verlaten om naar Holland te gaan maar geen Nederlands onderdaan waren moesten zo een paspoort aanvragen bij de resident en in het geval van Ben bij de resident van West NG. In de tijd dat Ben Sigarlaki naar Holland vertrok was J.J.W. Dubois resident van West Nieuw Guinea en waarnemend resident W.J.H. Kouwenhoven, mogelijk was de HPB (referendaris) in Manokwari toen heer Labree die deze speciale paspoorten “Lettre d’identification du Royaume des Pays Bas ” uitgaf namens de resident, in Manokwari. In dat paspoort staat dat de houder ingezetene is van Nieuw Guinea, echter geen Nederlands onderdaan.
Door de Nieuw Guinea immigratie dienst werd het vertrekvisum verstrekt, dat zeker ook aangevraagd moest worden, want zonder dit vertrekvisum was het gele
legitimatiebewijs niet geldig.
Zo vertrok de in Djakarta geboren jonge tractor drijver Ben met dit legitimatie bewijs dat ook geldig was voor alle landen waar oponthoud noodzakelijk was, van Manokwari naar Holland. Dus alleen noodzakelijk oponthoud zoals een tussen stop van het vliegtuig om te bunkeren bijv. in Singapore, want Ben moest zonder een kort verblijfje elders rechtstreeks naar Holland.

Dit paspoort werd vóór zijn vertrek op 25 augustus 1962 afgegeven en was geldig tot 24 augustus 1963, maar Ben moest zich na aankomst op 29 september 1962 in Nederland al binnen 48 uur melden bij de vreemdelingen politie van zijn woonplaats. Voorlopig was dat Wezep bij Zwolle in het opvang centrum Willem de Zwijger kazerne nu Glen Mills School aan de Zuiderzeestraatweg. Toen werden daar het grootste deel van die NNG mensen naartoe gebracht voor de opvang door een maatschappelijk werkster, een juffrouw van de DMZ. Zij zorgde op maandag 1 oktober voor de aanmelding van de statelozen onder de nieuw gearriveerde NNG-ers, kennelijk door slechts de legitimatiebewijzen ter inzage bij de vreemdelingen dienst in Wezep te tonen. Ben’s voorlopige paspoort werd daar niet afgestempeld.
Van de vreemdelingen dienst te Amsterdam kreeg hij er wel een stempel in, toen hij 1 week later op 8 oktober in Amsterdam was. Daar overgeplaatst om er tewerkgesteld te worden. In zijn nieuwe woonplaats kreeg hij een kamer van 5x3m toegewezen die hij deelde met twee andere personen, Papoea jongens, die wel een gewoon geldig Nederlands paspoort hadden.
Oorspronkelijk komen de Sigarlaki’s uit Noord Celebes Manado, maar Ben’s grootvader had zich in Djakarta gevestigd als gepensioneerd en geridderd militair van het KNIL. Ben’s vader bleef in Djakarta wonen om voor de oude heer te zorgen en is later daarom niet met zijn gezin terug naar familie in Manado verhuisd. Vader van Ben is Indonesiër geworden waardoor de minderjarige zonen Johan Ben en Ronnie ook Indonesiër werden.
Ben en zijn broers hebben maar 4½ jaar in Manokwari NNG gewoond nadat ze in 1958 Indonesië Manado verlieten, om de bombardementen door het Indonesische leger te ontvluchten tijdens de Permesta revolutie op Noord Celebes van 1957 – 1961 onder leiding van Ventje Sumual. Ben heeft op één van de KPM schepen als verstekeling de reis naar Manokwari ondernomen. Daar had hij het wel naar z’n zin en was helemaal niet van plan naar Nederland te vertrekken ook toen het hoog tijd werd totdat heren Böck en Bal hem met nadruk adviseerden toch te gaan. Er waren zelfs Indische jongens die van de toestand en de mogelijk op handen zijnde oorlog helemaal geen weet hadden. Eén van die landbouw jongens sprak Ben verbaast hierover aan nadat hij Manok weer eens binnen reed vanuit ’t binnenland om zijn landbouw producten aan de man te brengen op zijn Agria, zo’n 1-assig landbouw transport karretje met dat lange stuur en aangespannen laadbak, en vroeg hem waar toch al dat volk gebleven was. “Al weh naar Hollan pèh!”, waarop de landbouwer subiet en in vliegende vaart op die Agria terug huiswaarts reed om familie en buren in te lichten. Geschrokken en in paniek door dit bericht verlieten de luitjes hun bezittingen en grond in het achterland om in de stad ook hún vertrek uit Manok te regelen. Ben heeft deze mensen nooit meer ontmoet, hopelijk zijn ze wel in Holland gekomen, in ieder geval uit Manok kunnen vertrekken.

Enkele jongens die gebleven waren omdat ze ook niet wilden vertrekken hadden de Indonesische intocht in Manokwari niet overleefd, werden opgepakt en quasi als gotengraver te werk gesteld gefusilleerd en in hun zelf gegraven goot begraven.
Voogd van Ben Johan en Ronnie, heer Luymes een familie lid van hun moeder, reserve marine officier, die al eerder geruime tijd in Nederland verbleef, regelde de reis voor hun naar Nederland en zodoende kreeg Ben de vliegticket om op 27 oktober 1962 van Manokwari te vertrekken via Biak en Singapore.
In Nederland werd het enigszins nodig vond Ben het Nederlands staatsburgerschap en paspoort aan te vragen, wat dan ten gevolge had dat hij in de kraag gevat werd voor de militaire dienst. Voor die aanvraag moest de geboorte akte (Pencatatan Jiwa vroeger Pentjatatan Djiwa) overlegd worden waarop zoiets stond als “masoek golongan Eropah”. Deze kon zijn moeder vanuit Singapore waar ze woonde als zakenvrouw naar hem toezenden. Ben is nu dus al lang niet meer stateloos, ook al lang gelukkig getrouwd en al lang vader van 2 anaks.
Voor degenen die niet meer weten hoe snel zo een Agria reed of nog ‘ns zo een voertuigje willen zien bewegen is hieronder een link naar een filmpje uit YOUTUBE waarin zo een Agria ding te zien is dat toen bij de landbouwers te Manokwari in gebruik was.