Radio Omroep Nieuw Guinea (RONG)

Van: Papoea Bibliotheek
Date: 1 november 2010

Toen eind december 1949 Nieuw Guinea op eigen benen kwam te staan, was er geen radio-omroep.

Op 24-3-1949 liet de amateurgroep Radio Biak zich voor het eerst horen met een strijdkrachten programma via een telefoniezender van het radiostation van de Militaire Luchtvaart van het KNIL.
Na de overname van dit luchtvaartradiostation door de PTT in april 1950 bleef deze lokale omroep bestaan, gedreven door vrijwilligers.
Eind augustus 1950 nam het Gouvernements Voorlichtingsbureau de omroep over. Al spoedig werd deze verplaatst naar Hollandia, waar men begon aan de opbouw van de RONG. De PTT stelde een zender beschikbaar in het luchtvaartradiostation te Sentani.

Op 30? of 28? -9-1950 kwam men voor het eerst in de lucht. In de periode september t/m december 1950 vonden 85 uitzendingen plaats met een totale zendtijd van 179 uur. De overheidsomroep kreeg de naam Radio Omroep Nieuw-Guinea, afgekort R0NG, door cynici en humoristen gewoonlijk WRONG genoemd. Een grapje uit die tijd luidde: "Wanneer wordt de WRONG nu RIGHT?"
De nog uit de Amerikaanse bezettingstijd daterende zender van 250 Watt was n.l. zo zwak. dat men deze Nederlandse omroep vaak zelfs niet eens in Hollandia-Stad kon beluisteren. terwijl de zender in Sentani stond, 20 km daar vandaan.

De RONG was toen niet meer dan een verbouwde benzineloods, die opgetast lag met lege benzinedrums. De personeelswoningen van de RONG bij Sentani, indertijd door de radiomensen zelf gebouwd van dumpmateriaal en inmiddels volkomen vervallen, werden met de grootste spoed hersteld. De radiostudio was door de omroepleider, de heer G.F. van Velzen, van binnen geheel opgeknapt en verbouwd tot een praktischer indeling. In Biak was inmiddels een echte studio verrezen, geëquipeerd met nieuw en beproefd materiaal en een 5 kW zender. Geen bijzondere sterke zender voor zo'n uitgestrekt gebied. maar toch met een output 20x zo groot als de oude zender.

In 1955 verhuisde de dienst weer naar het meer centraal gelegen Biak, waar ook de oorsprong van de RONG lag, als amateuromroepje begonnen door een paar vooruitstrevende luchtmachtmilitairen.
Het lag in de bedoeling de nieuwe studio 30(28) September 1955 in gebruik te nemen: precies 5 jaar nadat de RONG als gouvernementsradio-omroep voor de eerste maal in de lucht kwam.

Intussen kwam de Indonesische radiopropaganda tegen de Nederlandse 'bezetting' van NG op gang via Indonesische omroepzenders. die overal op NNG goed te ontvangen waren.
Als reactie hierop besloot het gouvernement van NNG de eigen omroep belangrijk te verbeteren en uit te breiden. Per residentie kwamen er speciale landelijke en regionale omroepzenders en uitzendingen.
In 1959/1960 en 1961 werden de volgende zenders in bedrijf gesteld:
- Landelijke zenders te: Hollandia: 10 kW: Biak 5 kW.
- Regionale zenders van 500 watt te Hollandia, Biak, Sorong, Merauke, Manokwari en Fak-Fak.
Na jarenlang slechts enkele uren per dag in de lucht te zijn geweest met een Maleis programma, ging de Maleise sectie van de RONG eind 1961 onder de naam 'Radio Papua Barat' (RaPaBa) decentraliseren. Ze beschikte toen over een aantal regionale studio's en zenders en kon zich verheugen in een toenemende populariteit hij de Papoea-bevolking, vooral omdat deze bevolking een actief deel kreeg bij de samenstelling van de programma's.
De uitzendingen van eigen Papoea-zang en -muziek werden verzorgd door de linguist Joop Anceaux, die door het hele land opnamen van autochtone zang had gemaakt. Hij maakte die klaar voor uitzendingen, voorzien van uitleg. Deze trokken enorm de aandacht. Het was prachtig materiaal, waarvan de inhoud soms ook voor westerse oren herkenbaar was. Zo kon je in liederen van Kaja Pulau, het dorp op palen van Nicolaas Jouwe, gelegen in de Hollandiabaai, over de Amerikaanse invasie in de nabijgelegen Humboldtbaai het ronken van de vliegtuigen en het vallen van de bommen horen.

In maart 1962 kwamen er meldingen over een Indonesisch radiostation dat onder de naam 'Voice of Free West-Irian' fel anti-Nederlandse propaganda-uitzendingen verzorgde. 'Jongens, hou er toch mee op en ga weer terug naar Holland', hoe vaak zullen de Nederlandse militairen tijdens de zuiveringsacties deze woorden van Makassar-Roos gehoord hebben: de omroepster met de warme flemende stem van de Indonesische stoorzender, die uitstekende muziek afwisselde met propaganda. Later heeft men zich wel eens afgevraagd of men deze zender niet had moeten storen, maar daar verzette het in NG consequent toegepaste grondbeginsel van de vrije democratie zich tegen.

Als antwoord op deze propagandazender begon de RONG een tegenoffensief. Hans Oosterhof, een Dordtse jongen, getogen in Indonesië, verzorgde een programma, waarin telkens de Indonesiërs belachelijk werden gemaakt om hun strijd om NG. In het programma noemde Hans Oosterhof zich Tetep. Hij nam voortdurend de Indonesische politiek onder de loep met grappen en grollen.

Toen kwam maandag 1-10-1962. De RONG viel nu onder het bestuur en de verantwoordelijkheid van de UNTEA en had zich op de nieuwe situatie ingesteld. Zondagavond 30-9-1962 werd de uitzending besloten met de korte zin: 'Dit was de laatste uitzending van de Radio-Omroep Westelijk Nieuw Guinea'.
Nog eenmaal klonken het Wilhelmus en het Hai Tanahku Papua.
Op 1 oktober 1962 kondigde de omroeper aan: 'Hier Radio West Nieuw Guinea Irian Barat'.

Sinds 1955 werd door de RONG te Hollandia een actie gevoerd ten bate van het Rode Kruis Nieuw Guinea om gelden bijeen te brengen voor de aanschaf van radiotoestellen voor de ziekenhuizen in Hollandia. Op de z.g. RONG-kaarten diende een bedrag van ten minste 53 cent extra bijgeplakt te worden. Tegen inlevering van deze kaarten betaalde PTT-NG de RONG dan het extra geplakte bedrag uit (minus 3 cent administratiekosten). De actie gold alleen voor de RONG te Hollandia. Alle andere stations verzorgden eveneens dergelijke programma's, doch daar hoefde niets extra voor te worden bijgeplakt. De actie ging door tot onder het UNTEA-bestuur en ook nog in 1963 onder het Indonesische bestuur.

Op 22-09-2015 kreeg ik van Jan Stouten nog de volgende aanvulling:
Het komt nogal eens voor dat je namen te binnen schiet uit het verre verleden.
Zo was ik bezig met de RONG,Radio Omroep Nieuw Guinea.
Heb nog 4 namen in mijn gedachten die daar toen werkten namelijk;
Hans Oosterhof, Jack Grijping, Bob Meijer en Henk Kamperman.
Helaas is Henk Kamperman al overleden evenals Hans Oosterhof.

Ook voor reacties op deze herinneringen kun je terecht op het prikbord/forum.