Directeur gevangenis Hollandia

Het was een kleine gevangenis met 200 gevangenen en 30 man personeel. Er werd alleen wat aan landbouw gedaan. Er werd een beetje vreemd tegen mij aangekeken o.a. door de administrateur Sibbald, die niet begreep waarom er nu zo'n snoeshaan uit Holland moest komen om de zaak op poten te zetten. Dat was echter wel nodig.

Er stonden bijvoorbeeld 2 wasmachines en een heel groot fornuis voor de keuken nog ingepakt en dus niet gebruikt.

Langzaam wist ik echter de zaak op gang te krijgen. De machines werden geïnstalleerd en in gebruik genomen. Ik begon op kleine schaal een timmerwerkplaats waarvoor ik bij andere diensten bijvoorbeeld een zaagmachine en een schaaf- machine wist te bemachtigen.

Wouter Knuijsting achter zijn bureau in de gevangenis van Hollandia
foto: C.J. Raat

De werkplaats bestond uit ronde boompjes met daarop een dak van platgeslagen drums en bij een beetje wind stond het hele geval gevaarlijk te zwiepen. Diverse stammen waren van binnen opgevreten door de witte mieren en bestonden dus eigenlijk maar uit bast. Het was voor de gevangenen die in de werkplaats werkten eigenlijk onverantwoord gevaarlijk.

Donderde de hele werkplaats in elkaar

Er was een oudere opziener, Lieshout, met wie ik eens over de situatie sprak maar die zei het volgende: “Meneer, als ik nachtdienst heb en ik mijn ronde doe dwaalt er door de werkplaats altijd een figuur. Zolang die er is hoeft u niet bang te zijn dat er iets gebeurt. Als hij er niet meer is waarschuw ik u”. Op een zaterdagochtend meldde hij zich met de mededeling dat hij die nacht de figuur niet meer gezien had. Het klinkt voor een nuchtere blanke ongelooflijk maar de volgende dag, een zondag dus geen mensen in de loods, donderde de hele werkplaats in elkaar.

Nu had ik in de bergen bij Ifar een grote Amerikaanse loods zien staan van 10 meter breed bij 30 meter lang, die niet in gebruik was. Ik belde de hoogste plaatselijke autoriteit, resident Van der Goot en vroeg hem of ik die loods mocht hebben. Na even wachten zei hij: “Je mag hem hebben maar je moet hem zelf afbreken, transporteren en opbouwen. Het mag niets kosten”.

Geen probleem want met iedere dag een ploeg gevangenen stond binnen een paar weken de nieuwe werkplaats overeind.

Wouter Knuijsting (uiterst rechts) en het gevangenispersoneel Hollandia
foto: C.J. Raat

Meer een opleidingsschool dan een strafkamp

In de gevangenis werden ook de kleding voor de gevangenen en matrassen gemaakt onder leiding van een gevangene Habel Moffu.
Er zaten van alle mogelijke rassen in de gevangenis. Europeanen, Indonesiërs, later vele infiltranten, Papoea's, Chinezen en Arabieren. Het was voor de Papoea's eigenlijk meer een opleidingsschool dan een strafkamp.

Naast mijn werk hadden we het druk met onze vereniging ZIGO.  Lydia gaf balletles en verzorgde uitvoeringen met de kinderen. Ik was al gauw secretaris van de club en moest o.a. St. Nicolaas spelen op: de Hollandse school, de Papoea school en de Chinese school en dan 's middags nog eens voor de club. Er was een hele voetbalcompetitie en ik ben nog een poosje keeper van ons elftal geweest.

Iedere zondag gingen wij met de auto of naar het strand of naar een rivier in de bergen.

Naar Nederland met verlof

Na drie jaren dienst had ik in 1960 recht op 6 maanden buitenlands verlof en zo gingen we in maart 1960 naar Holland. Van Hollandia naar Biak in een Dakota en vandaar met een 737 via Manilla, Tokio en Anchorage over de pool naar IJsland. De rit van Anchorage tot IJsland duurde 16 uur en was een eindeloos stuk over niets anders dan witte sneeuw en ijsvlakten.

In Holland logeerden we bij oma Tes in Badhoevedorp. Ik moest 3 gevangenissen bezoeken om te zien hoe het in Holland toeging. Het waren Veenhuizen, Breda en de open gevangenis Eijgelsbergen. Ik had er niets te leren wat de werkgelegenheid voor de gevangenen betreft want daarmee waren wij in Hollandia verder.

September 1960 gingen we weer terug en wel via de zuidroute in vreselijke moessonstormen waarbij we dachten dat het vliegtuig uit elkaar zou barsten. Maar we haalden het toch en kwamen in Hollandia even in een pasangrahan (gouvernementshotel) terecht totdat er in de Cycloopdwarsstraat een leuk huis beschikbaar kwam.

Reacties op dit artikel via het forum